Bezpieczeństwo powinno być priorytetem dla każdego wspinacza. Poczucie bezpieczeństwa daje nam sprawdzony i spełniający wszystkie normy sprzęt wspinaczkowy. Rozwój wspinaczki pociąga za sobą ewolucję sprzętu wspinaczkowego. Wyposażenie wspinacza staje się coraz mniejsze i lżejsze. Pierwsze karabinki używane podczas wspinaczki ważyły nawet 150g. Obecnie karabinki posiadają dużo niższą masę, charakteryzują się ergonomicznym kształtem ułatwiającym operacje sprzętowe oraz asekurację. Wszystkie nowe karabinki renomowanych marek dostępne na rynku spełniają normę PN-EN 12275:2001. Zadbane i używane karabinki w ciągu kilku lat nie tracą swoich parametrów wytrzymałości. Co natomiast dzieje się, jeśli karabinek spadnie z wysokości na skały? Czy w karabinku powstają mikropęknięcia zmniejszające jego wytrzymałość?
Wymogi konstrukcji karabinków według normy PN-EN12275:2001
Polska Norma wprowadzająca Normę Europejską PN-EN12275:2001 dotyczy metody badań i wymagań nałożonych na sprzęt alpinistyczny – karabinki. W normie opisane zostały między innymi parametry jakie spełniać muszą karabinki różnego typu:
- B – karabinek zwykły zakręcany
- H – karabinek HMS
- K – karabinek do ViaFerraty
- D – karabinek kierunkowy (karabinek w ekspresach)
Karabinki typu D, czyli te których każdy ze wspinaczy ma najwięcej w swoim sprzęcie, spełniać muszą m.in. następujące wymagania:
- prześwit zamka nie może być mniejszy niż 15mm;
- ramię ma się otwierać tylko do środka;
- wnętrze karabinka ma mieścić dwie liny o średnicy 11 ±0,01 mm;
- karabinek nie powinien posiadać ostrych krawędzi;
- w przypadku gdy karabinek obciążony jest siłą 800N w kierunku osi dłuższej, powinno być możliwe jego otworzenie ręką;
- w kierunku osi dłuższej (ramię zamknięte) karabinek musi posiadać minimalną wytrzymałość – 20kN;
- w kierunku osi dłuższej (ramię otwarte) karabinek musi posiadać minimalną wytrzymałość – 7kN.
Badanie spadku wytrzymałości karabinka spowodowane upadkiem z wysokości
W środowisku wspinaczkowym krąży teoria, iż w karabinku, który spadł z wysokości na twarde podłoże, powstają mikropęknięcia. Według tej teorii przy oddziaływaniu większej siły mikropęknięcia mogą prowadzić do zerwania karabinka. Najbardziej narażone na upadek z wysokości są karabinki typu D używane w ekspresach. W związku z tym do badania przygotowano sześć karabinków typu D, różnych modeli i producentów. Mimo, iż każdy z nich spełniał normę, karabinki różniły się kształtem, wagą i parametrami wytrzymałości. Każda z próbek była eksploatowana przez co najmniej 5 lat i została co najmniej raz zrzucona z wysokości ok. 30m na twarde podłoże. Przedmioty badania nosiły na sobie ślady użytkowania, wytarcie anodyzacji, zadziory spowodowane kontaktem z ringiem lub plakietką oraz zarysowania spowodowane m.in. upadkiem z dużej wysokości. Następnie próbki poddane były próbie rozciągania na zrywarce, zgodnie z metodyką zawartą w normie PN-EN12275:2001. Czy karabinek, który upadł z wysokości stracił swoją wytrzymałość? Czy w karabinku powstały mikropęknięcia?
W badaniu udział wziął (nominalna wytrzymałość):
- karabinek z prostym zamkiem Black Diamond (25kN)
- karabinek z drucianym zamkiem Black Diamond (25kN)
- karabinek z giętym zamkiem Camp (23kN)
- karabinek z prostym zamkiem Mammut (22kN)
- karabinek z prostym zamkiem Camp (24kN)
- karabinek z prostym zamkiem Faders (25kN)
Siła wstępna ustawiona na zrywarce wynosiła 100N, a prędkość rozciągania 30mm/min. Każda z próbek zerwała się przy sile wyższej niż minimalna siła określona w normie. Co więcej każdy z karabinków uległ zerwaniu przy sile wyższej niż nominalna wartość umieszczona na korpusie ramienia. Należy jednak zauważyć, że każda z próbek została zerwana w innym miejscu przekroju, kształt karabinka wpłynął więc na rozkład sił. Ponadto każdy z karabinków uległ wydłużeniu.
Karabinki uległy zerwaniu odpowiednio przy sile:
- Black Diamond (25kN) – 25,88kN [kolor czerwony]
- Black Diamond (25kN) – 29,02kN [kolor zielony]
- Camp (23kN) – 25,27kN [kolor niebieski]
- Mammut (22kN) – 27,26kN [kolor pomarańczowy]
- Camp (24kN) – 26,95kN [kolor różowy]
- Faders (25kN) – 28,29kN [kolor turkusowy]
Co zrobić z karabinkiem, który upadł z wysokości? Czy w karabinku powstają mikropęknięcia? Wnioski z badania.
Badanie miało na celu sprawdzenie spadku wytrzymałości karabinków typu D zrzuconych z dużej wysokości. Wyniki badania przeprowadzonego na zrywarce wskazują na brak zmniejszenia wytrzymałości danych karabinków przy zamkniętym zamku w najdłużej osi. Każda próbka uległa zniszczeniu powyżej minimalnej wytrzymałości oznaczonej na korpusie. W wykorzystanych karabinkach nie powstały więc mikropęknięcia powodujące spadek wytrzymałości.
Wykonane statyczne badanie na zrywarce stwierdza brak spadku wytrzymałości zamkniętego karabinka, który upadł z dużej wysokości. Należy jednak zauważyć, że podczas odpadnięcia na karabinek działa wiele czynników, których nie da się odtworzyć w warunkach laboratoryjnych. Przede wszystkim należy pamiętać, że powyższe badanie nie sprawdzało wytrzymałości w wypadku otwartego zamka. Podczas upadku z wysokości może zostać uszkodzony zamek karabinka. Jego niedomykanie obniża minimalną wytrzymałość nawet do 7kN. W badaniu nie sprawdzono także ewentualnego spadku wytrzymałości na krótszej osi.
Wspinanie jest sportem ekstremalnym i każdy z użytkowników bierze odpowiedzialność za własne życie. W przypadku gdy użytkownik nie ma zaufania do sprzętu, który spadł z dużej wysokości, powinien wycofać go z dalszego użytkowania. W trosce o nasze bezpieczeństwo z użytkowania powinniśmy (a nawet musimy!) wycofać karabinki, które:
- w skutek nadmiernego obciążenia zmieniły swój pierwotny kształt
- mają uszkodzony zamek
- mają tzw. pamięć – nie zamykają się do końca
- posiadają ostre krawędzie lub zadziory wpływające na stan innego sprzętu
- są skorodowane
UWAGA: Użytkowanie uszkodzonego i nadmiernie zużytego sprzętu wpływa nie tylko na nasze bezpieczeństwo, ale i bezpieczeństwo naszych partnerów.
Więcej na temat zużycia sprzętu wspinaczkowego przeczytasz:
Dawid Herman
na podstawie pracy inżynierskiej
„Analiza parametrów wytrzymałościowych sprzętu wspinaczkowego”